نظریه اریک برن

بسمه تعالی

درس : رفتار و روابط انسانی در سازمان ها                                                    استاد: ابوالفضل  بختیاری

دانشجو : زینب سرخ شهان                                                                   دانشجوی کارشناسی ارشد دانشگاه آزاد قم

موضوع: نظریه اریک برن

مقدمه

            نظریه تحلیل رفتارمتقابل توسط اریک برن(1961) که روانپزشک و روانکاو بود بنا نهاده شده است . اریک برن روش تحلیلی تعاملی را روشی عقلانی برای شناخت وتحلیل رفتار ، به توصیف عوامل موثر در ارتباط بین افراد ، ومبین روابط نادرست بین انسان ها می داند. این نظریه از نارضیتی برن از طولانی بودن روانکاوی در درمان مشکلات مردم نشات گرفته است که برن متوجه شده که با مراجعان او با بکارگیری این نظریه بهبود بافتند. در اینجا درمورد این نظریه ( نظریه تحلیل رفتار متقابل اریک برن ) به اختصار مطالبی را بیان می کنم .

  نظریه اریک برن

            تحلیل رفتار نظریه ای است در مورد شخصیت و روش منظمی است برای روان درمانی به منظور رشد و تغییرات شخصی. این تعریفی است که به وسیله انجمن بین المللی رفتار متقابل ارائه شده است .برن نظریه اش را براساس مفاهیم حالات من قرارداد. من به چند بخش تقسیم می شود که عبارتند از :( والد - بالغ و کودک )

حالت والد : مجموعه ای از احساسات ، نگرش ها و طرح های رفتاری است که ویژگی های مشابه آنها در والدین هم وجود دارد . حالت من والدین شامل مجموعه انبوهی از وقایع خارجی و تحمیلی غیرقابل سوال در مغز است که توسط فرد در خلال سال های اولیه زندگیش حاصل شده  و معمولا سال اولیه زندگی را در بر می گیرد. محصول ملاحظات خود طفل از پدر و مادر یا کسانی است که جانشین پدر و مادر بوده اند. تمام چیزهایی که در کودک از پدر ومادرش می بیند یا می شنود . در نوار والد ضبط می شود . والد در شخصیت هر فرد وجود دارد ، زیرا هر فرد این محرک خارجی را در پنج سال اول زندگی خود تجربه کرده است .

حالت کودک : مجموعه ای از احساسات ، نگرش ها و طرح های رفتاری است که بقایایی از دوران کودکی خود فرد هستند .حوادث درونی ، بعضی پاسخ های کودک به آنچه که می بیند و می شنود. و نیز تاثیرات کودک از والدینش از آنجا که انسان کوچک در سالهای اولیه زندگیش به این نتیجه می رسد که من خوب نیستم این احساس غیرخوب خاصیت کودکی است و به مقاصد وافکار پدر و مادر ، که خود این مساله را به وجود آورده اند مربوط نیست .

حالت بالغ : حالت بالغ به وسیله مجموعه ای از احساسات ، نگرش ها وطرح های رفتاری خود مختار و مستقل توصیف می شود که با واقعیت موجود تطبیق و هماهنگی دارد . حالت بالغ برای بقا لازم است . این حالت داده ها را به جریان می اندازد.تجزیه وتحلیل می کند و احتمالاتی را که برای حل و فصل موثر دنیای خارج ضوروری هستند محاسبه می کند.اگر بالغ از احتمال وقوع مشکل در آیننده هوشیار باشد از طریق ارزیابی احتمالات می تواند راه حلی نیز برای آن مشکل بیندیشد . حالت بالغ منظم کردن فعالیت های کودک و والد و واسطه شدن عینی میان آنهاست .

زمانی که فرد درباره موقعیت زندگی خود تصمیم گیری کرد . این گرایش وجود دارد که این تصمیمات را درهم ریزد .افراد از طریق محفوظاتی که در ذهن پرورانده اند . حتی اگر نامطبوع و منفی باشد ، در صدد تلاش برای امنیت برمی آید.

ما به چهار وضعیت در مورد خودمان و دیگران می رسیم :

            * من خوب نیستم ، شما خوب هستید

            *من خوب نیستم ، شما خوب نیستید

            *من خوب هستم ، شما خوب نیستید

            من خوب هستم ، شما خوب هستید

وضعیت اول : وضعیت انزواوگوشه گیری یا وضعیت افسردگی

فرد قرارگرفته در این وضعیت به علتن ضعف در مقابل دیگران ، دائما احساس افسردگی می کند. به نیازهای دیگران بیشتر از نیازهای خود اهمیت می دهد ودر ننتیجه احساس قربانی شدن دارند.

وضعیت دوم : وضعیت بیهودگی و پوچی

این وضعیت با پوچی و نناکامی همراه است کسانی که این وضعیت را انتخاب کرده اند ، نسبت به دیگران رفتاری تدافعی دارند ، از نظر آنها مردم اهمیت ندارند ، آنها بدون پایبندی به اصول و قارداد زندگی می کنند و قادر نیستند با مردم و جهان واقعی سازگار باشند.

وضعیت سوم : وضعیت خودبزرگ انگاری

افرادی که این وضعیت را در خود درونی کرده اند ف تمام مشکلات و مسائل خود را به دیگران نسبت می دهند ،آنها را سرزنش می کنند، در سطح پایین تری قرارمی دهند و از آنها انتقاد می کنند . فرد عصبانیت ، خودخواهی ، تنفرخود را به دیگران نسبت می دهد و آنها راسپر بلا می کند . این افراد هیچکس را خوب نمی بینند این افراد از عیبنی بودن در برخورد با وقایع زندگی ناتوان هستند و گناه را به گردن دیگران می اندازند و علل شکستها را در دیگران جستجو می کنند.

وضعیت چهارم : وضعیت موفق وسالم

در این وضعیت معمولا بازی وجود ندارد ، کسانی که در این وضعیت قراردارند به ارزشهای دیگران احترام می گذارند و برای همه افراد ارزش قائل هستند از نظر آنها مردم با توجه به هرشخصیتی که دارند خوب هستند. به عقیده برن هر فردی در بدو تولد خوب می باشد واین به دلیل آن است که افراد سمت سلامتی ، بهبود و اطمینان به دیگران گرایش دارند .در واقع در اعماق وجودشان این می جوشد ، ولی در اثر تربیت و انتخاب وضعیت های دیگراست که فرد تغییر می کند.

پیش نویس زندگی

پیش نویس زندگی یک طرح است که بطور ناخودآگاه در دوران کودکی به واسطه ی بایدهای پدر و مادر مطرح می شود در اثر این تصمیمات است که ما وضعیت های زندگی را انتخاب کرده به واسطه ی آن نقش های مورد نظر را ایفا می کنیم طبق نظریه اریک برن رفتارهای کنونی و نوع تلاش های ما ارزیابی از مفاهیم پیش نویس زندگی می باشد.

بازدارنده ها وسوق دهنده ها

وقتی والدین از رفتار بچه ها عصبانی می شوند ، پیام های دستوری به آنها می دهند این پیام ها اشاراتی دارد به پیام هایی که آنها در کودکی از والدین خود دریافت نموده اند و اغلب این پیام ها بازدارنده می باشند . برخی این پیام ها ناامیدی ، ناکامی ، اضطرابی را به همراه دارد. شامل » نباید ، نباید اینطوری باشی ، نباید از من جدا شوی ، فکر نکن ، خودت نباش و... سوق دهنده ها شامل : فکرکن ، عالی باش ، هجله کن ، سخت کارکن ، مودب باش و....

نوازش

افراد برای رشد و توسعه به محرک ها وانگیزه های فیزیکی ، اجتماعی و عقلانی نیازمند هستند . طی تحقیقات انجام شده افراد در دوران نوزادی به تماس های بدنی برای بقا نیازمند هستند چون رشد اولیه مغز بشر به انواع نوازش هایی که در دوران نوزادی و خردسالی دریافت می شود ، نیازمند است .

نوازش ها دارای حالات مختلفی از جمله کلامی وغیرکلامی ، شرطی و غیرشرطی ، محبت ، گرمی یا قدردانی کلامی همراه با نگاه ، لبخند و.... هستند افراد با گرفتن نوازش ها احساس وجود داشتن و حضور می نمایند.

تصمیمات وباز تصمیم ها

تحلیل ارتباط بر شناخت منطق و جنبه های رفتاری تاکید دارد. به خصوص براینکه خودما از توانایی هایی که برای آگاه شدن داریم مطلع شویم . یعنی ما خودمان به این درک برسیم که می توانیم تصمیم بگیریم .و یا تصمیمات خود را عوض کنیم .

بازی ها

اغلب مردم یادگرفته اند که خواسته ها و نیازهای خود را از دیگران به طور مستقیم تقاضا نکنند در نتیجه نیازهای خود را با اشاراتی مانند غمگین یا بینوانشان دادن خویش ، پا بر زمین کوبیدن ، خود را خشمگین نشان دادن و یا به وسیله لبخندهای امیدوارکننده بیان می کنند. افراد معمولا دیگران را آلت دست خود قار می دهند نه به این علت که می خواهند آن کار را بکنند بلکه بدین سبب که نمی دانند غیر از آن چه باید بکنند یا وحشت دارند از تقاضاهای خود که بطور مستقیم بیان کنند.

بنابراین نظریات اریک برن بازی های روانی عبارتند از الگوهای آموخته شده در دوران اولیه کودکی که از نسلی به نسل دیگر انتقال می یابد.

گروه درمانی بارویکرد تحلیل رفتار متقابل

برن معتقد است که درمان گروهی اطلاعات بیشتری را درباره برنامه های شخصی زندگی فرد ارائه می دهد . در رویکرد فردی تعامل بین دو نفر ( مشاور ومراجع) برقار می شود در حالی که در گروه فرد از تجارب بیشتری استفاده می کند و برای کسب مهارت ها زمان کمتری را صرف می نماید. از طریق روش تحلیل رفتار متقابل و تعادل گروهی به اعضا کمک می شود که در سطح مقبول و مناسبی بادیگران ارتباط برقار کنند و آگاهی و ارتباط خود را با دیگران فزونی بخشند.

بنا به نظریه برن مراحل تغییر رفتار عبارتند از :

* زدودن عوامل نامناسب از رفتار

*تخلیه روانی

* توصیف وروشن سازی شیوه های ارتباط

* جهت یابی مجدد

هر فردی می تواند در مشاوره گروهی تحلیل رفتار متقابل شرکت کند به شرط آنکه از قبل از او مصاحبه انفرادی به عمل آمده باشد . گروه های تحلیل رفتار متقابل مسائل گذشته را به زمان حال می آورند و اعضای گروه با معرفی افراد و خانواده در گذشته و حال این افراد را تسهیل می کنند . در نتیجه تعامل های درون گروهی فرصتهای زیادی را به اعضا می دهد تا تصمیمات گذشته خود را مرور کنند و آنها را به چالش بکشد تا به تصمیمات جدیدی دست یابند . در درمان گروه تحلیل رفتار متقابل گروه تجربه زنده ای را فراهم می آورد که آنها ، آن را با خود به خانواده ، دوستان و جامعه ای که در آن زندگی می کنند انتقال می دهند

وظایف و نقش های رهبر گروه

اگر چه تحلیل رفتار متقابل برای توسعه آگاهی عاطفه، منطق و تمرکر بر جنبه های شناختی به کار می رود، درمانگران آن به عنوان یک معلم، مفاهیمی مانند تجزیه ساختاری شخصیت، تجزیه داده های اولیه و تجزیه بازی ها را نیز بیان می کند. مهم ترین تأکید در کار درمانی گروه های تحلیل رفتار متقابل تساوی رابطه مراجع و درمانگر می باشد. یکی از راه های برقراری تساوی اینست که قراردادی راجع به تباین میان رهبر گروه و تک تک اعضای گروه که در فرایند گروهی شرکت می کنند بسته می شود، که در آن اعضای گروه تضمین می دهند که در تمام فعالیت ها شرکت نموده و فعال باشند. در نتیجه وظیفه درمانگر اینست که از دانش خود به طور کامل در انجام کار گروهی استفاده نماید(ون جونزیان،ترجمه دادگستر، 1385).

نتیجه گیری :

هدف نهايي نظريه حذف کردن بخشهاي منفي در شخصيت و روابط و تقويت بخشهاي مثبت شخصيت است و اينکه باور هاي درست والد را تقويت و باورهاي غلط را تضعيف و حذف کرده بالاخره بخش بالغ خود را پر تجربه و تقويت کرده و ذهني منطقي و تجزيه گر نسبت به واقعيات داشته واز قيد و بند ها و انتقادات منفي والد قديمي رها کنيم. نمايشنامه زندگي افراد از ديدگاه اين نظريه شامل نگرش هاي چهار گانه زير است:

1-من خوب هستم، توخوب هستي (نگرشي سالم و اميد وارانه و متکي بر افکار، ايمان و عمل) برنده-برنده

2-من خوب هستم،تو خوب نيستي (نگرشي گناهکارانه به ديگران و متکي بر احساس) برنده -بازنده

3-من خوب نيستم، تو خوب هستي(نگرشي حقارت آميز و متکي بر احساس)بازنده - برنده

4-من خوب نيستم، تو خوب نيستي (نگرشي سازشکارانه ومخرب و متکي بر احساس) بازنده - بازنده هر چند مي بايست بر آسمان زندگي چشم دوخت ولي تنها بر روي زمين مي توان زيست. پس مي توان با خود صميمي بود و عمرمان را بهتر برويانيم.

منبع :

            دانشنامه روانشناسی مردمی(1394)

                                                                        https://public-psychology.ir/1394/04